छत्तीसगढ़ी शब्द का हिंदी अर्थ क्या है? - chhatteesagadhee shabd ka hindee arth kya hai?

छत्‍तीसगढ़ी या हिन्‍दी शब्‍द देवनागरी में लिख कर खोजें..

Show
Search for:

खोज विकल्‍प को क्लिक कर अर्थ देखें..

यदि आपको लगता है कि किसी छत्‍तीसगढ़ी शब्‍द का अर्थ यहां उपलब्‍ध नहीं हैं तो हमें कमेंट करके बतावें, ताकि हम उस शब्‍द का अर्थ यहॉं समाहित कर सकें।

छत्तीसगढ़ी शब्द का हिंदी अर्थ क्या है? - chhatteesagadhee shabd ka hindee arth kya hai?

इस कड़ी से छत्‍तीसगढ़ी से हिंदी एवं हिंदी से छत्‍तीसगढ़ी शब्‍दों के अर्थ अकारादि क्रम से खोजें

छत्तीसगढ़ी शब्द का हिंदी अर्थ क्या है? - chhatteesagadhee shabd ka hindee arth kya hai?
Chhattisgarhi Shabdo Ka Hindi Matlab Aur Anuwad

छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब व अनुवाद_Chhattisgarhi Shabdo Ka Hindi Matlab Aur Anuwad

छत्तीसगढ़ी भाषा और हिंदी में अनुवाद व मतलब-

Meaning Of Chhattisgarhi Words in Hindi

आप लोग तो जानते ही हैं कि भारत देश विभिन्न बोलियों और भाषाओं वाला देश है जहां अनेकों प्रकार की भाषाएं और बोलियां बोली जाती है। क्षेत्र और जगह बदलते ही बोलियां और भाषाएं बदल जाती है। उसी प्रकार की भाषा है छत्तीसगढ़ी जो छत्तीसगढ़ अंचल में बोली जाती है। छत्तीसगढ़ प्रदेश में भी छत्तीसगढ़ी भाषा के कई प्रकार सुनने को मिलते हैं। छत्तीसगढ़ प्रदेश में भी क्षेत्र और संभाग के हिसाब से बोलियां और भाषाएं बदलती जाती है। एक जगह से दूसरे जगह पर जाते ही नाम बदल जाता है मगर वस्तु वही होती है। हम जानेंगे की छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अर्थ या मतलब क्या होता है.

छत्तीसगढ़ी भाषा और हिंदी

इन सभी बोलियों और भाषाओं को तो छत्तीसगढ़ के रहने वाले अलग-अलग क्षेत्रवासी कई बार समझ ही नहीं पाते। आज हम आप लोगों को इन्हें कुछ प्रचलित रोजाना उपयोग होने वाले छत्तीसगढ़ी शब्दों का अर्थ हिंदी में बताएंगे, जैसे- रिश्ता संबंधित, फल फूल और साग सब्जी संबंधित, खाद्यान्न पदार्थ संबंधित, इलेक्ट्रॉनिक और दूरसंचार संबंधित, संबोधन संबंधित, जीव-जंतु के नाम संबंधित, पेंड़ पौधे संबंधित ,बिमारी रोग संबंधित, शरीर के अंग संबंधित, आभूषण या जेवरों संबंधित,गीत नृत्य संबंधित , व्यवसाय संबंधित ,औजार हथियार घरेलू सामान और अन्य साधारण बोलचाल की भाषा संबंधित।

सबसे पहले हम आप लोगों को बताएंगे कि रिश्ते नाते संबंधित ऐसे शब्द है जिन्हें छत्तीसगढ़ी में क्या बोला जाता है और हिंदी में क्या इसका मतलब क्या होता है तो चलिए  इसके उदाहरण कुछ इस प्रकार से है-

Chhattisgarhi To Hindi & Hindi To Chhattisgarhi

इनको भी पढ़े-👇👇

ऐसे अंग्रेजी शब्द जिसे लोग दैनिक जीवन में बोलते हैं। Dainik Jivan Me Angreji Shabdo Ka Upyog

(1) – रिश्ते-नाते,परिवार,सगे सम्बन्धी संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब या अनुवाद 

(Rishte Naate Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

बबा                       –     दादा

डोकरी दाई            –     दादी

ददा                       –      पिता जी

बाबू                       –      बापू ,पापा

दाई                       –      मां,माता

कका                    –       काका,चाचा

काकी                   –       चाची

बड़े ददा                –       बड़े पापा

बड़े दाई                –       बड़े मां

भाई                      –        भाई

बहिनी                   –       बहन

भतीजा                  –       भतीजा

भतीजीन                –       भतीजी

ल‌ईका                   –       बच्चा

नोनी                      –      लड़की

बाबु                       –      लड़का

टुरी                        –       लड़की

टुरा                        –       लड़का

ममा दाऊ              –       नाना

ममा दाई                –       नानी

ममा                       –       मामा

मामी                      –       मामी

सारा                      –       साला

सारी                      –       साली

सास                      –       सास

ससुर                     –       ससुर

भांटो                      –       जीजा

भ‌ईया                     –     भैया

भाभी                      –     भ‌उजी,भौजी

नाती                       –     नाती

नतनीन                   –      नातिन

पोता                       –      पोता

पोतिन                     –      पोती

मितान                     –      मित्र,

संगवारी                   –      दोस्त,सखा

जेठ                         –      ज्येष्ठ

जेठानी                     –      जेठानी

ननंद                        –      ननद

देवर                         –      देवर

देरानी                       –      देवरानी

परोसी                       –     पड़ोसी

परोसिन                    –     पड़ोसिन

समधी                       –     समधी

समधिन                     –     समधन

दमांद                        –     दामाद

ड‌ऊकी,डौकी            –     पत्नी

ड‌ऊका                     –      पति

बा‌ई                           –     पत्नी

बहु                            –     बहू

लागमानी                   –      रिश्तेदार, रिश्तेदारी

सगा                          –      मेहमान

सगासोदर                  –      मेहमान रिश्तेदार

डोकरी                       –      बुड्ढी

डोकरा                      –       बुड्ढा

सरहजिन                   –      सलहज

मोसी                         –       मौसी

मोसा                         –       मौसी

बु‌आ                          –       बु‌आ,फूफी

फुफा                        –       फूफा

जात                          –       जाति

गोतियार                    –       गोत्र

भांची                         –       भांजी 

भांचा                          –      भांजा 

(2) – संबोधन ,नाम,सर्वनाम ,संज्ञा ,विशेषण संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब और अनुवाद

(Sambodhan Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

हमर                        –     हमारा

मोर                           –     मेरा

तोर                          –     तेरा

तुंहर,तुंहार                –      तुम्हारा

एकर,इंकर               –     इसका,इनका

ओकर                      –     उनका,उसका

जेकर                       –     जिनका

हमार                       –      हमारा

अईसन                     –      ऐसा

ज‌ईसन                     –      जैसा

पारी                         –      बारी

वहादे                       –      वहां पर

यहादे                       –      यहां पर

इहां                          –      यहां

उहां                         –      वहां

वोहा                        –     उसने

एती                         –      इधर

ओती                       –      उधर

तंय                          –      तुम

तेंहा                         –      तुमने

मेंहा                         –       मैने

एले                          –       ये लो

एदे                          –      यह है

हमन                       –      हम सब

तुमन                       –      तुम सब

एती आ                    –      इधर आ

ओती जा                  –      उधर जा

मोर करा                  –      मेरे पास

येदे                          –      यह

वोदे                         –      वह

(3) – दिशाओं संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी अनुवाद/मतलब 

(Dishaon Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

एलंग                   –       दिशा

उत्ती,उगती          –       पूर्व

बुड़ती                  –       पश्चिम

रक्सहूं                 –        उत्तर

भंडार                  –       दक्षिण

चारो मुड़ा            –       चारो ओर

चारो कोती           –       चारो तरफ

उप्पर                  –        ऊपर 

निच्चे                   –        नीचे 

आखा बाखा         –        बांया दांया 

जेवनी                  –        दांई ओर

डेरी                     –        बांई ओर

आगु                    –       आगे की ओर 

पाछु                    –       पीछे की ओर 

(4) – खाद्य-पेय पदार्थों,फल,साग सब्जी,फसलों,संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी अनुवाद/मतलब 

(Khadya Pey padartho,Fal,Saag,Sabji,Fasalon Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

कोंहड़ा                     –     कुम्हड़ा

तुमा                         –     लौकी

भेन्डी                        –     भिंडी

हरदी                       –      हल्दी

भांटा                        –      बैंगन

चुटचुटिया                –      ग्वारफली

मुमफली                  –      मूंगफली

मिरचा                      –     मिर्च, मिर्ची

धनिया                      –     धनिया

चांऊर,चंवर              –     चांवल

जेवन                        –    भोजन

भात                         –     पका चांवल

लसुन                       –     लहसुन

जीरा                        –     जीरा

मेथी                         –     मेथी

धान                         –    धान

बीजा                       –     बीज

गोबही                     –     गोभी

मुर‌ई                        –     मूली

गोंदली                     –     प्याज

आलु                        –     आलू

केरा                         –     केला

सेफ                         –     सेब

सांतरा                      –    संतरा

मुसंभी                    –      मौसमी

चकुंदर                   –     चुकंदर

केंवट कांदा             –     शकरकंद

कांदा                      –     कंद

बरी                         –     बड़ी

बरा                         –     बड़ा

सोंहारी                    –      पुड़ी,पूरी

साग                        –      सब्जी

दार                         –      दाल

राहेर                        –     अरहर,तुअर

उरिद                       –      उड़द

मुंग                          –       मूंग

तोरई                        –      तुर‌ई,तरोई

पिहरी                      –       मशरूम, कुकुरमुत्ता

बरबट्टी                     –       बरबटी

पताल,बंगाला            –       टमाटर

रसोई                        –       रंधनी

तीली                         –       तिल

केकरी                       –       ककड़ी

खिरा                         –       खीरा

लेवना                        –      मक्खन

मही                          –        मट्ठा

घींव                           –       घीं

मंद रस                      –       मधु रस,

भजिया                       –       भजिया

समोसा                       –       समोसा

बोईर                          –      बेर

आमा                         –       आम

बिही                          –       जाम

जाम                           –        जामुन

लीम‌उ,लींबू                 –       नींबू

अमली                        –       इमली

कटहर                       –       कटहल

सतुत                        –        शहतुत

अम्मट                      –         खट्टा

मिट्ठी                         –        मीठा

करू                         –        कड़वा

पक्का                       –        पके,पका

सरहा                        –        सड़े

गलहा                        –        गलना

पिन खजुर                 –        खजूर

सेव‌ई                         –        सेव‌ईया

रवा,सुजी                    –        रवा

मंईदा                        –        मैदा

खोवा                         –        खोया

जलेबी                        –       जलेबी

मुंगोड़ी                       –       मंगोड़ी

गुपचुप                       –       पानी पूरी

चांट                           –       चाट

दूद                            –      दूध

मीठा लीम                  –      करी पत्ता

कड़ही                       –      करी, कड़ी,कढ़ी

मुनगा                        –      सहजन

करेला                       –      करेला

अरन पप‌ई                 –      पपीता

दरमी                        –      अनार

सोआबिन                  –      सोयाबीन

तिंवरा                       –       चिवड़ा

सेमी                         –       सेम

लाडू                         –       लड्डू 

करी लाडू                  –      सेव वाला लड्डू 

बूंदी लाडू                  –       मोतीचूर के लड्डू 

झोर,रसा                   –      तरी 

पदिना                       –      पुदीना 

अंजवइन                   –     अजवाइन

सऊफ                      –      सौफ

चिरऊँजी                  –     चिरौंजी 

हिंग                          –     हींग

अरसी                       –     अलसी 

पाला भाजी                –     पालक 

जोंधरी,जोंधरा            –     मक्का 

सरसों                       –    सरसों 

राई                           –     राई 

लऊँग                      –     लौंग

लइची                       –     ईलाइची

जुवार                        –    ज्वार 

मरीज दाना               –    कालीमिर्च 

ईसबगोल                  –    भुन्सी 

तेंदू                            –    तेंदू 

सुपाड़ी                      –    सुपारी 

बरफ                         –    बर्फ 

सरबद                       –    शरबत 

दारु                          –     शराब 

सक्कर                      –     शक्कर 

गुर                            –     गुड़

चासनी                       –    सीरा

मुरब्बा                       –     मुरब्बा 

मिठई                        –     मिठाई 

मिसरी                       –     मिश्री 

साबुनदाना                 –     साबूदाना 

पिसान                       –    आटा 

दर्रा                           –     चोकर ,दलीया 

चाहा                         –     चाय

गंहू                            –    गेंहू 

रोंठ                          –   मोटा रोटी

(5) – पेंड़ पौधे, फूल-पत्ती ,घास संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब/अनुवाद 

(Ped Paudhe Phool Patti Ghaas Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

दसमन,दसमत           –    गुड़हल

खमहार                      –   खमार

स‌इगोन                      –   सागौन

बमरी,बंभरी,बम्भुर      –    बबूल

सदा सुहागिन             –    सदाबहार

तुलसी                        –    तुलसी

गोंदा फूल                   –    गेंदा

बगरंडा                      –    रतनजोत

अंडी                          –    अरंडी

चरोटा                        –     चिरोटा

चिरचिरा                     –    चिरचिटा,अपामार्ग 

बदाम                         –    बादाम 

अंगुर                          –    अंगूर 

चिरइया  फूल             –     गुलमेहंदी,रोसमेरी

मउहा                        –      महुआ

दूबी                            –     दुब घास 

बन                             –     घास 

आन्वरा                       –     आंवला 

बर                             –     बरगद 

पीपर                          –     पीपल 

लज्वंतीन                    –      छुईमुई 

कौहा                         –     अर्जुन 

बहेरा                         –      बहेड़ा 

हर्रा                           –       हरडा,हर्रे 

बांस                          –      बांस 

सेमरा                        –      सेमल 

असोक                      –     अशोक

बथवा                        –      बथुवा

मेंहदी                        –     मेहंदी 

नांगफनी                   –      नागफणी

भेंगरा                        –      भृंगराज

चन्दन                       –      चन्दन 

 करंज                       –      करंज 

केसरइया                  –      केसरिया 

मोन्गरा                      –      मोगरा 

पोनी                         –      जुट, कपास 

झिन्कवार                  –       एलो वेरा, घृत कुमारी 

रुख                          –      पेड़

(6) – जीव-जंतु, किड़े-मकोड़े,पशु-पक्षी संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी अनुवाद/मतलब 

(Jeev Jantu Kide Makode Pashu Pakshi Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

मनखे                        –      इंसान

किरा                         –      किड़ा

मंसा,भूसड़ी,मच्छड़    –       मच्छर

मांछी                        –       मक्खी

डोरी,सांप                  –       सांप

कुकुर                       –       कुत्ता

कुतनीन                    –       कुतिया

गदहा                       –        गधा

गदही                       –        गधी

घोड़ा                        –       घोड़ा

घोड़ी                        –       घोड़ी

उंट                          –       ऊंट

भेंड़ी                        –        भेंड़

बिच्छी                      –        बिच्छु 

माकर                      –       बड़ा वाला बिच्छु 

कोलिहा                   –        सियार

खेखर्री,हुंडरा            –        भेंडिया

रेंडवा                       –        लोमड़ी

बिल‌ई                       –        बिल्ली

बनबिलवा                 –        बिलाव

डोमी                        –        कोबरा

जुड़ा महा मंडल       –     अजगर

मंगर                        –     मगरमच्छ

कोकड़ा                   –      बगुला

मछरी                      –      मछली

केकरा                     –      केकड़ा

मंजूर                       –      मयूर

पांख                        –      पंख

हंसा                         –      हंस

चिर‌ई                       –      चिड़िया

चिर‌ई चिरगुन           –      पशु पक्षी

परेवा                       –      कबुतर

कुकरी                     –      मुर्ग़ी

कुकरा                     –      मुर्गा

मिट्ठू,सुवा,सुआ       –     भैंसा

भ‌ईंस्स                     –      भैंस

ब‌ईला                      –      बैल

बछरू                     –      बछड़ा

ग‌इया                       –     गाय

गरूवा                     –     जानवर

पोसवा                     –     पालतू

छेरी                         –     बकरी

बोकरा                     –      बकरा

तितुर                       –      तीतर

घाघर                       –     बटेर

बाव्हन चिर‌ई             –     गौरेया

गोल्लर                     –     सांड

बधिया,सुरा               –     सुअर

ह‌इरना,ह‌ईना            –     हिरण

सेर                           –     शेर

बघवा                       –     बाघ

बेंदरा                       –     बंदर

अंडा                        –     अंडा

चींया                        –     चूज़े

पिला,पिलवा         –    जानवरों के नवजात बच्चे

माई                     –    बड़े जानवर

भलुवा                  –    भालू

हांथी                    –     हाथी

मेचका                 –     मेंढ़क

लालमुड़ी टेटका   –     गिरगिट

मुसवा                  –     चूहा

छुछू                     –     छछुंदर

गंगेरवा                 –     केंचुआ

केछवा                 –     कछुआ

घुनघुट्टी                –     छोटी मक्खी या मक्खी का बच्चा

सलह‌ई                –     मैना

कोयली                –     कोयल

चिडरा                 –     गिलहरी

टेहर्रा                   –    नीलकंठ

छिपकिल्ली          –    छिपकली

भोंगर्रा                 –     भौंरा ,भंवरा

मंदरस                –     मधुमक्खी

क‌उंआ                –    कौंआ,कौंवा

बदक                  –     बत्तख

कठ्खोलावा        –     कठफोड़वा 

घुघवा                  –     उल्लू 

खुसरा                 –     छोटा उल्लू जैसा पक्षी 

गीध                    –     गिद्ध 

चिल                    –     चील 

चमगेदरी             –     चमगादड़ 

बाज                    –     बाज़ 

ढेकना                 –     खटमल 

जिंयार                 –     दीमक 

घोंघी                   –     घोघा 

जोंख                   –     जोंक 

जूंआ                   –     जूं

झिंगरा                 –     झींगुर 

फांफा                 –       टिड्डा 

दतईया                –      ततैया 

नेवरा                   –      नेवला 

ऐरी                      –   जल कपोत 

पंड़की                 –    फाख्ता 

इनको भी पढ़े-👇👇

पेज पसिया एवं चरोहन और इनके फायदे_Pej Pasiya Aur Charohan Ke Labh Evam Fayde

(7) – हथियार ,औजार ,अस्त्र-शस्त्र एवं घरेलू सामानो संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी अनुवाद/मतलब 

(Hathiyar Auzar Ashtra Shastra Aur Gharelu Samano Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

टंगिया                     –         कुल्हाड़ी

हंसिया                     –       हंसिया

कुदारी,गैंती              –       कुदाल

रापा                         –       फावड़ा

बेलचा                      –       बेलचा

करछुल                    –      बड़ा चम्मच (सब्जी खोने वाला )

चम्मच                       –      छोटा चम्मच

हौंला,गुंडी,बांगा,हंडिया – हांडी

बरतन                      –      बर्तन

मरकी                      –      मटकी

चिमटा                     –      चिमटी

छिनी                       –      छैनी

हंथौरी                      –      हथौड़े

तलवार                    –      तलवार

चक्कु ,काचु              –      चाकू

भाला                        –      भाला

तिरसुल,तिरछुल        –     त्रिशूल

खुरसी                      –     कुर्सी

ढकनी                      –     ढक्कन

डराम                       –     ड्रम

टीपा,टिना                 –     टिन

फटाका                    –     पटाखा 

पलेट                        –     प्लेट 

जांता                         –     आटा चक्की 

चुलहा                       –     चूल्हे 

थारी                          –     थाली 

छाता                         –     छतरी 

खुमरी                        –     सिर ढकने का 

अयरन                       –   आयरन ,इस्त्री 

कराही                       –     कड़ाही,कढाई 

कंगी                          –      कंघी 

टरे                             –      ट्रे 

किलो बाट                  –      तराजू 

तारा                          –       ताला 

तिजउरि                    –     तिजौरी 

कप                           –      प्याला 

सासर                        –     पतीला ,प्लेट

मथनी                        –      मथनी
सुजी                          –      सुई 

बाहरी                        –     झाड़ू 

झुलना                        –     झुला 

टुकनी                       –     टोकरी 

झौहा                         –     बड़ी टोकरी 

सुपा                          –     सुपली  

तकिया                      –    मुड़ सरिया 

चटई                        –      चटाई 

छन्नी                         –     छलनी 

चद्दर                         –     चादर 

सबरी                       –    सब्बल

(8) – इलेक्ट्रॉनिक, गाड़ियों और मशीनरी वस्तुओं संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी अनुवाद/मतलब 

(Electronics, Gadiyon Aur Mashin Sambandhit Chhattisgarhi Shabd

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

टेकटर                 –      ट्रेक्टर

टरक                   –      ट्रक

रिकसा                 –      रिक्शा

मोटर                    –      बस

आंटो                    –      आटो

पलख                   –      प्लग

पंखा                     –      पंखा

कुलहर                 –     कुलर

टीभी                    –      टीवी

कम्पुटर                –     कम्प्यूटर

रिमोड                  –      रिमोट

लाईट                   –      बल्ब

लाईन                   –     बिजली

फटफटी              –      मोटरसाइकिल

बोड                     –     बोर्ड

टरेन                    –      ट्रेन, रेलगाड़ी

जिहाद                 –     जहाज 

(9) – बिमारी, रोग संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Bimari Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

जर,बोखार                 –    बुखार 

अजार                       –    बीमारी 

बिमरहा                     –    बीमार 

अजरहा                     –    रोगी 

मुड़पीरा,माथापिरा       –    सर दर्द

पेट पीरा                    –    पेटदर्द 

पीरा                          –    दर्द 

घुमासी लगना             –    चक्कर आना 

टट्टी होना                   –    दस्त,पेचिस 

खजरी                       –     खुजली 

घमुर्री                        –     घमौरी 

पिप                           –     पिब

घाव                           –     घाव 

अगिया                       –    बड़ा फोड़ा 

डोमटा                       –     छोटा फोड़ा 

सरदी                        –     सर्दी 

खांसी                        –     खांसी 

छिकना                     –     छींकना       

बरहट                        –    फुंसी 

पियास                       –    प्यास 

अट्कापारी                –    अर्धकपाली 

पगला                       –    पागल 

पथरी                        –    पथरी 

छोलाना                    –     छिल जाना 

चंदवा                       –     गंजा 

माता                        –     चिकन गुनिया 

टाइफाइड                 –   टायफाइड

मलरिया                   –    मलेरिया

टीभी        ‌‌               –    क्षयरोग

अक्सीडेंट                –    एक्सीडेंट

सुवांस                     –    दमा,श्वास

(10) – मानव शरीर के अंग संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Sharir Ke Ang Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

हांत                        –    हाथ 

गोड                       –     पैर 

चुंदी,केंस                –    बाल ,केश

अंगरी                     –    उँगली

अंगठा                    –    अंगूठा

छिनी अंगरी            –    कनिष्ठ 

डूडी अंगरी             –    तर्जनी 

बिच अंगरी              –    मध्यमा 

मुंदरी अंगरी            –   अनामिका 

आंखी                     –    आँख 

नाक                       –    नाक 

कान                       –    कान

मुड़ी                       –     सिर 

मुहु                         –     मुंह 

ओंट                       –     होठ 

गाल                       –     गाल 

दांत                        –     दन्त ,दांत 

जीब                       –     जीभ 

डाढ़ी                      –     दाढ़ी , ठुड्डी 

खांध                       –     कन्धा 

गला                        –     गर्दन 

बाँहा,बाजू                –    भुजा ,बांह 

छाता, छाती             –     छाती 

कोहनी                   –      कुहनी,कोहनी

पेट                         –      पेट ,उदर 

बोंडरी                    –     नाभि 

माड़ी                      –     घुटना 

पसर                      –      हथेली 

एंड़ी                       –      एड़ी

जांग                       –     जांघ ,जंघा

बिनौरी                   –     पलक ,बरौनी 

भौ                         –      भौंह  

खोपड़ी                   –     खोपड़ी 

मेछा                      –      मूंछ 

जबड़ा                    –     जबड़ा 

लटी                       –     बालो का लट

दुदू                         –     स्तन ,थन

कनिहा                   –      कमर 

कनपट                   –      कनपटी

कुला                      –      कुल्हे 

हाड़ा                      –      हड्डी

मास                       –      मांस

चमड़ी                    –      त्वचा , चमड़ी 

करेजा                    –       दिल, कलेजा 

नस                        –       नस 

पीठ                       –       पीठ 

लार                        –      लार 

मुठा                       –      मुट्ठी 

नख                        –      नख

पंईया                     –       पाँव 

पुतरी                     –     आँख की पुतली, लेंस

माथा                      –      सिर 

तेलई                      –      तिल 

मांसा                      –      मस्सा 

खखोरी                   –     कांख 

किडनी                   –     किडनी  

लीवर                     –      लीवर 

टांग                        –     टांग 

पेंडरी                      –      पिंडली 

नारी                       –     नाड़ी

फेफड़ा                   –     फेफड़ा 

जोंड                      –      जोड़ 

(11) – वस्त्र,आभूषण या जेवरों,गहनों, श्रृंगार एवं पहनने की चींजों संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Vashtra Aabhushan Jevar gahano Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

टोंड़ा                  –     बाजूबंद

चूरी                   –     चुड़ी

लुगरा                 –     साड़ी

सोन                   –     सोना

चांदी                  –     चांदी

पैरी                    –     पायल

करधन               –     कमरबंध

ऐंठी                   –     कड़ा,बड़ा मोटा कंगन

मुंदरी                  –    अंगुठी

मंगल सुत्र            –    मंगलसूत्र

हार,माला            –     माला,हार

नथनी                 –    नथुनी

खिनवा               –    बाली

ताबीज               –    ताबीज

कंठी                  –    कंठी

पोलखर             –    चोली

छाया                 –    पेटीकोट

डरेस                  –   ड्रेस

चुन्नी                  –    चुनरी

फराक               –    फ्राॅक

बनिय‌ई              –    बनियान

कुरथी                –   कुर्ती

कुरथा                –   कुर्ता,शर्ट

पैंठ                    –   पेंट,पजामा

मोंजा                 –   मोजा

पनही                 –   जूता

भंद‌ई                  –   चमड़े का चप्पल

नारा                   –   नाड़ा

सेटर                  –    स्वेटर

साल                  –   साॅल

काजर                –   काजल

लिबिस्टिक          –    लिपिस्टिक

टिकली               –    बिंदी

दरपन                –   दर्पण

संभरना              –   संवरना

पागी                   –    पतलून 

पटका,पंछा         –   गमछा 

(12) – गीत नृत्य ,वाद्य यंत्र एवं कला संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Geet Nritya Vadya Yantra Kalaa Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

नचनिया              –      नाचने वाली, नृत्यांगना

बजनिया             –      बजाने वाले

गायक                –      गायक

गाईका               –      गायिका

सुवर                  –      स्वर

गीत                   –      गीत,गाना

नाच                  –      नृत्य

नाचना               –      नृत्य करना

बाजा                 –      वाद्य

बांसरी                –      बांसुरी

पेटी                   –     हारमोनियम

बीना                  –     वीणा

ढोलक                –     ढोलक

पिआनो               –    पियानो

संख                   –     शंख

तबला                 –     तबला

सिसरी                –     सीटी

तुतरू                  –    शहनाई

नंगाड़ा                 –     नगाड़ा

सारंगी                 –     सारंगी

बेंजो                   –     बेंजो

मंजीरा                –     मंजीरा

डमरू                 –     डमरू

डफली                –     डफली

पेड                    –     पैड, कीबोर्ड

(13) – व्यवसाय, व्यापार संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Vyavsaay Vyapar Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

बनिहार               –    मजदूर

बनि                    –    मजदूरी

चपरासि              –    चपरासी

न‌उकरी               –    नौकरी

न‌उकर                –    नौकर

खेती बाडी           –     किसानी 

बेवसाय               –    व्यवसाय 

बेपार                  –     व्यापार 

(14) -ऋतू  और  मौसम संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब और अनुवाद

(Ritu Aur Mausam Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

बारामासी                  –   बारह महिना 

पहर                         –    पल

मउसम                     –    मौसम 

रितु                           –   ऋतू 

बेरा                           –    समय

जाड़ के दिन              –     शीत ऋतू 

गरमी के दिन             –   ग्रीष्म ऋतू 

पानी बादर के दिन     –    बरसात,वर्षा ऋतू 

सबनाही                    –    सावन में 

अषढ़हूं                     –    आषाढ़ में 

कुंवरहा                     –    क्वार में,अश्विन 

छमासी                      –    छः माही 

चौमासी                      –    चार माह 

(15) – हिंदी माह या महीनो संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब और अनुवाद

(Hindi Mahino Se Sambandhit Chhattisgarhi Shabd )

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

च‌इत                        –    चैत्र

ब‌इसाख                   –   वैशाख

जेठ                         –    ज्येष्ठ

असाड़                     –    आषाढ़

सावन                      –   श्रावण

भादो                       –    भाद्रपद

कुंवार                      –    क्वार,अश्विन

कातिक                    –   कार्तिक

अग्घन                      –   मार्गशीर्ष,अगहन

पुस                           –    पौष

मांघ                          –    माघ

फागुन                      –    फाल्गुन

(16) – समय और सप्ताह,दिनों संबंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में मतलब और अनुवाद

(Samay Aur Saptah ,Din Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

ऐतवार,इतवार           –    रविवार

सम्मार                      –   सोमवार

मंगल                        –    मंगलवार

बुधवार                      –    बुधवार

बिरस्पत                    –    गुरुवार

सुकवार                    –    शुक्रवार

सनिच्चर                   –    शनिवार

इनको भी पढ़े-👇👇

बोरे बासी क्या है? What is Bore Basi ? बोरे बासी कैसे बनता है। How To Make Bore Basi.बोरे बासी के फायदे क्या क्या है।

(17) – नदियों-नालो,पहाड़ों-पर्वत सम्बंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Nadion Pahadon Sambandhit Chhattisgarhi Shabd )

छत्तीसगढ़ी शब्द   –   हिंदी अनुवाद/ मतलब

नर्बदा                –        नर्मदा 

जमना                –       यमुना 

गंगा                  –       गंगा 

सरसती             –       सरस्वती 

भागीरथ             –      भागीरथी 

तरिया                –      तालाब

झोरी                  –     नाला 

(18) – रंग / रंगों से सम्बंधित छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Rang Se Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द    –  हिंदी अनुवाद/ मतलब

सादा                     –     सफ़ेद

करिया                   –    काला 

लाली                     –     लाल 

भुरवा                     –    भूरा 

पिंवरा                    –     पीला 

भांटा रंग                –   बैगनी 

घोड़ा                     –    इन्द्रधनुष 

टेहर्रा                     –    नीला 

सोनहा,सोन            –    सुनहरा 

चाँदी                      –   चाँदी रंग

पीतल                    –    पीतल 

हरियर                    –   हरा 

घेरु                         –    गेरू 

सांतरा                     –    नारंगी 

गुलाबी                    –   गुलाबी 

असमानी                 –   आसमानी 

जामनी                    –    जामुनी 

(19) – अन्य शब्द, बोलचाल की चीजों एवं वस्तुओं आदि छत्तीसगढ़ी शब्दों का हिंदी में अनुवाद/मतलब 

(Anya Shabd, Chijo Aur Vastuon Sambandhit Chhattisgarhi Shabd)

छत्तीसगढ़ी शब्द    –  हिंदी अनुवाद/ मतलब

माटी तेल                –    मिट्टी तेल, केरोसिन

पिटरोल                  –    पेट्रोल

डिजल                    –    डीजल

गेस                        –    गैस

दतवन                    –    दातुन

खोचका                  –    गड्ढा 

डीपरा,डीलवा          –    ऊपर 

उतारू,उतरऊ          –    नीचे ढलान ,

चघऊ,चढ़ऊ            –     ऊपर ढलान   

खोचका डीपरा        –     उबड़ खाबड़ 

रुपिया                    –     रुपये 

पईसा                     –    पैसा 

गहिरि                     –    गहरा
गहिरा,बरदिहा         –    रावत जाति

बरदी,गोहड़ी            –    जानवरों का समूह 

दईहान                   –    गौठान 

कान्दिभूंस               –     गौशाला, कांजी हौस

संघरा                      –     साथ में 

भोलका,भुलका,छेदा  –    छेद

ओनारी                   –     बुआई 

लगई                      –     लगाना 

परहा                      –     रोपाई , धान रोपा 

मातना                    –    नशा होना 

कुटई                      –    कुटाई,कुटना

बिसराना                 –    खरीदना 

झुक्खा                     –    सुखा 

कमती                     –     कमी 

चोरहा                     –     चोर 

अदर कचर,तिड़ी बीड़ी –     अस्त व्यस्त 

बात बानी                –     वचन , बोली 

लागा,करजा            –     क़र्ज़ 

झाला ,जाला            –     मकड़ी जाल, जाल 

खोंधरा                    –     घोसला

पोसना                    –     पालना 

छान्ही                     –     छप्पर 

देहे                         –     शरीर

गरब,गुमान              –     घमंड 

मोहो,माया,मया       –      ममता,प्यार

सनमान                  –      सम्मान 

गोठ                        –      बात, चर्चा 

चिन्हारी,चिन्हार         –      परिचित 

अनचिन्हार              –      अपरिचित   

धरम                       –      धर्म

करम                      –      कर्म 

अधरम                    –      अधर्म 

बने                         –      अच्छा , ठीक ,सही 

आन,आने,पर           –       दुसर ,दुसरे  

गिल्ला,कइंच्चा          –      गीला  

जाड़                        –       ठण्ड,ठण्डा

घाम                         –      धूप

समे                       –      समय 

धियान                   –      ध्यान 

फइरका,बेंस           –     दरवाज़ा

जरना                    –     जलना 

भुंजाना                  –      पूरी तरह से आग में जल जाना 

खोपा पारना           –     बालो में पाटी करना 

मुतास                    –     पेशाब लगना 

हगास                    –     मल लगना 

बाहिर डाहन          –     मल ,टट्टी 

भूक                      –     भूख 

गोहराना                –     विनती 

बोमियाना              –     चिल्लाना 

कुहरना                 –     गर्मी लगना 

तांव                      –      ताप 

निसयनी                –     सीढ़ी

तरिया,पैठू,डबरी     –     तालाब

कापी                    –    काॅपी

पुसतक                 –    पुस्तक

रमायन                  –    रामायण

महभारत               –    महाभारत

बिदेसी                  –    विदेशी

किरकेट                –    क्रिकेट

जसगीत                –    माता का भजन

निच्चट                  –     बिलकुल 

अब्बड़                 –     बहुत 

अडहा                  –     निरक्षर या नौसिखिया 

डरपोकना            –     डरपोक 

अमरित                –      अमृत 

महुरा                   –     जहर 

धर                        –     पकड़ 

पेटमाँहदुर             –     अधिक खाने वाला 

बोहाए                   –      बहना

बोजहा                  –      बोझ

ओरी                              –     क्रम 

बगराना,बिछना               –     फैलाना

पागा                               –     पगड़ी

मुरदा                              –     लाश,शव 

नान नान                         –      छोटे छोटे 

नानुक,नानकन,नानचन    –      छोटा

मोट्ठा                               –     मोटा 

पातर                               –    पतला 

संझा,सांझ                        –    संध्या,शाम 

बिहिनिया                         –     सुबह 

बड़े बिहिनिया                  –    प्रातः काल 

मंझनिया                          –     दोपहर 

रातकन                            –     रात में 

छान्ही                              –      छप्पर 

जुड़                                 –    ठंडा 

तात                                 –    गरम 

हितवा                            –      हितैषी 

पथरा                              –     पत्थर 

माटी                              –      मिट्टी

जर                                –     जड़ 

आगि                             –     आग 

छंइहा                            –     छाँव,छाया 

ठाँव                              –     जगह,स्थान

रद्दा                               –    रास्ता 

बाट                              –     पगडण्डी 

मुही                              –    जल निकासी स्थान 

पार                               –     मेड़

हाट,बजार                     –      बाज़ार 

हटरी                            –    छोटा बाजार 

खार                             –     खेत,भू भाग 

चरबन                         –     खाद्य पदार्थ 

बियारा,बारी                 –     खलिहान 

बखरी                          –      बाड़ी 

गत                              –    दशा,हालत 

गढ़न                            –   बनावट,सीरत 

खटिया                         –    खाट 

पीड़हा                         –    पाटा

सांवर                           –    सांवला 

लबारी                          –    झूठ 

भाकुर                         –    मोटा 

पंडरा/पंडरी                –    सफ़ेद,श्वेत 

बाठु ,बठ्वा                  –    बौना 

लमगोडवा                   –    लम्बू 

बाढ़गे                         –    बढ़ गया 

बाढ़े                           –    बढ़ा हुआ 

पूरगे                           –    पूरा हुआ 

पुरे                              –    पूरा 

पुरा                             –    बाढ़ 

हरु                             –    हल्का 

गरु                             –    भारी,वजन 

रोवत                           –    रो रहा 

गावत                          –     गा रहा 

करू                           –    कडवा 

कसा                           –    कसैला 

कंसना                        –     बंधना,बांधना 

ठाढे                            –    खड़ा

सोज                            –     सीधा 

जइजाद                      –     जायदाद 

तीर                             –     पास 

नजिक                         –     नजदीक 

तीरना                          –     खींचना 

लकर लकर                 –     जल्दी जल्दी 

गंवाना                         –      गुम जाना 

गड़ना                           –     चुभना 

चोराना                         –     चोरी करना 

सेसा                            –      छिलका 

कुंवर                           –      कोंवर   

गेदरहा                        –      आधा पका 

सनई,सानना                –     मिलाना ,गूंथना 

मइलाना                      –     गन्दा करना 

मइल                           –     मैल,गंदगी

सरी,पुरुत                    –      परत 

साद,साध                     –     इच्छा

सवांगा                         –     सिंगार सामान 

रचई,रचना                   –     थप्पी मारना,क्रम से रखना

कोर                            –      किनारा

किरवार                      –      परिवार 

मिसतिरी                     –      मिस्त्री

मरहा,रेगडा                 –      दुर्बल 

कंगला                         –      निर्धन

मरझुरहा                     –      मरने के लायक,

मउर                          –       आम के फूल , सेहरा ,मुर्गे या मोर की सिर की कलगी 

बेवहार                        –     व्यव्हार 

सकेलना                     –      इकठ्ठा 

हतिया                         –      हत्या 

बगराना,बिछना            –    फैलाना 

जठना                        –     बिस्तर 

बजरहा                       –     बाजार का 

सस्तहा                       –     सस्ते का 

फांदा,झोल्ली               –      जाल 

झोलना                        –     मछली जाल 

परसान                        –    परेशान 

परसानी                       –     परेशानी 

फांदना                        –      लांघना,बैल को जोतना 

फरी                            –     साफ़ 

पोठ                            –     मजबूत 

बजनी                          –     भारी

पोक्खा                         –     दानावाला

धनमंता                        –     धनवान

कड़ा                         –     ठोस

पार                           –     उस तरफ,नदी नाले का तट,विशेष जाती का भाग ,

गम                            –     पता 

हिआव                       –     जानकारी

पाना                          –     पत्ता,पन्ना,प्राप्त,मिलना,गोदी में उठाना 

पठवाना,पठोना           –     भेजना 

पटियाना                     –     मर जाना

अल्लर                        –     शिथिल

पाटी पारना,कोरना       –     कंघी करना

बाजवट                        –    तखत

पटिया                         –    खात की पाटी

पकलाना                     –    पक जाना

पिउंराना                      –     पिला पड़ जाना

चूंदी पाकना                 –    बाल का सफेद हो जाना

बुढ़ाजाना                     –     वृद्ध हो जाना

नेतना                           –     आँकना ,अनुमान लगाना

बुता नेमना                    –    कार्य सौपना

जोंगना                         –    सौंपना , धीरे से काम करना 

निमगा,जुच्छा                –    खाली

आरुग                          –    शुद्ध,किसी द्वारा जूठा ना किया गया  

सिरिफ                         –    सिर्फ

टोनही ,टोनहा              –     जादू टोना करने वाले 

टोनहाना                      –     जादू-टोना करना

धमकना                      –       सिर दर्द करना

गोसइयाँ,धनी                –      पति

खुसरना                       –       गड़ना

गोभाना                         –     चुभना

फसड़ना                       –      फंसना

दररना                          –     कपड़ा आदि का फटना,थकना

लस खाना                     –      पस्त होना

ताव                             –        गुस्सा

रोस                              –     जोश

गुमान                           –     अहंकार

आँच                             –       ताव,ताप

तनना                            –      अकड़ना

झिंकाना                        –      खिचाना

बाढ़ना                           –      फैलना,बढ़ना

ढोढ़िहा                         –      पानी का सांप,अधिक पीने वाला 

ढोकरना                       –      जल्दी-जल्दी पीना

घेरी-बेरी                        –     बारबार 

गोहराना                        –     अनुनय करना

ढ़ारना                           –      गिराना

उलदना                        –      खाली करना 

थिराना                         –       विश्राम करना,आराम करना 

सुध बिसरना                 –      भूल होना, भूल जाना 

हालना,डोलना               –      हिलना,हलना 

सकलाना                      –      एकत्रित होना

डंटना                          –        चिपकना,सटना

डंटा                             –     भीड़ 

ढूरू                             –    अंकुरित न हो पानेवाला बीज

टाँठ                             –     कड़ा

बंठा                             –     बौना

दसरहा                         –    दशहरा 

देवारी                           –   दिवाली

होरी                             –     होली 

निंदाई                          –    निदान 

मिन्जई                         –    मिसना,मिसाई

जोमना                         –     भीड़ना 

झोलंगा                         –     ढीला ढाला

झोरहा,रसहा                 –    रसीला 

झोइला                         –     अंगार वाला कोयला 

कोचरहा                       –    कुंचित,सड़े जैसा हो जाना 

झार,बिख                      –     जहर ,विष 

जिपरहा                        –     जिद्दी, हठी

अनभो                          –    अनुभव 

सुरता                           –     याद

देवाना                       –      दिलाना ,कराना 

छरई                         –     मारना 

छराना                       –     मार खाना 

छरा जाना                  –     क्षतिग्रस्त होना

चोभा                         –     कांटा 

पीका                         –     अंकुर

पीकी                         –      अंकुरण

चोभी                         –       ठूंठ

चुरा                           –      हाथ का कड़ा

सांकुर                       –      सकरा 

चुरना                         –     पछताना,भोजन का पकना 

चापा                          –     पैसो का गट्ठा

पुरुत                         –    तह

चापट                         –     चिपका हुआ

चिपचिपहा                 –    चपचपा

लट बँधावल                –    लटा हुआ

चर्राना,दर्रा फाटना       –    दरार पड़ना

चिरा जाना                   –    फट जाना

चरचराना                    –    तेज धूप लगना

चपकना,मसकना         –    दबाना

लुकाना                        –     छिपाना

चटकना                       –    चिपकना

मिंझरत                       –    मिश्रित

गुम्जा,कलेचुप              –    शांत रहनेवाला

गाज,बिपत                   –    बिपत्ति

बिजली/गाज गिरना       –   आसमानी बिजली गिरना

बाफुर,गाजा,गजरा         –    झाग

गोप्फा                          –     गुच्छ

ठठाना                         –     मारना

गचकाना,झंझेटना          –    हिचकोलना

नंदा जाना                      –    प्रचलन समाप्त होना

खरोना,चुरोना                –    कपड़ा धोने के लिए पानी गरम करना

फोकला                        –    छिलका

कुसी                           –     गेहू का छिलका 

काठी माटी                  –    मृतक कर्म , क्रियाक्रम 

कुड़कना                     –     चिढना 

इनको भी पढ़े-👇👇

छत्तीसगढ़ में होरा किसे कहते हैं? छत्तीसगढ़ी में होरा क्या होता है? होरा कैसे बनता है? What is Chhattisgarhi Hora? How To Make Chhattisgarhi Hora?

साथियों अगर आप के पास भी इनसे सम्बंधित कोई भी जानकारी हो तो हमसे शेयर जरुर करे,अगर कोई त्रुटी या सुधार की कोई आवश्यकता है तो हमें जरुर बताए .

धन्यवाद्….

छत्तीसगढ़ी शब्द का हिंदी अनुवाद क्या है?

[सं-स्त्री.] - छत्तीसगढ़ की बोली। [वि.] छत्तीसगढ़ का रहने वाला।

जिद्दी को छत्तीसगढ़ी में क्या कहते हैं?

जिद्दी (हठी) - अंड़ियहा, अकड़इया, अक्कडधानी, अप्पत, अप्पतिहा, अरदली, एऐंठहा, घेक्खरहा, घेक्खर, घोरनहाँ, घोरमुहाँ, घोरियहा, जिद्दहा, टेकियहा, टेकिहा, टेरिहा, ढमढेरवा, विठहा, ढीठ, पेलियहा, पेलिहा, मकड़इय, मखेलइया, मनबढ़हा, मुंडपेलवा, मेड़रहा, रिछहा, रिसहा, रेंद मतइया, रेदियहा, रेदिहा, रेधिया, रोघटहा, रोजनहां, रोनटहा, ...

धन्यवाद को छत्तीसगढ़ी भाषा में क्या कहते हैं?

धन्यवाद माने आभार व्यक्त करई। छत्तीसगढ़ी म कोनो हमर बर हने बुता करथे त सिरिफ आभार भर व्यक्त नइ करन, संग म वोला सुभकामना घलो देथन। वोला कहिथन- बने करे जी, भगवान तोर भला करय या तोर भला होय, तोर जस होय आदि आदि। मतलब हम आभार व्यक्त करे के संग सुभकामना घलो देथन।

ओन्हारी का अर्थ क्या है?

छत्तीसगढ़ी शब्द ओन्हारी का तात्पर्य रबी फसलों से है। रबी की फ़सल सामान्यतः अक्टूबर -नवम्बर के महिनों में बोई जाती हैं। इन फसलों की बुआई के समय कम तापमान तथा पकते समय खुश्क और गर्म वातावरण की आवश्यकता होती है।